१५ ऑगस्टची खरी कहाणी! स्वातंत्र्य दिनामागची १५ रहस्ये जी तुम्हाला ठाऊक नाहीत

बर्‍याच लोकांना वाटतं की महात्मा गांधींनी १५ ऑगस्टची तारीख निवडली, पण प्रत्यक्षात ब्रिटिश पंतप्रधान क्लेमंट ॲटली आणि लॉर्ड माउंटबॅटन यांनी ती ठरवली. माउंटबॅटन यांना ही तारीख आवडली कारण १९४५ मध्ये जपानने दुसऱ्या महायुद्धात मित्र राष्ट्रांपुढे आत्मसमर्पण १५ ऑगस्टलाच केले होते. १५ ऑगस्ट हा दिवस प्रत्येक भारतीयाच्या हृदयात अभिमान, कृतज्ञता आणि देशभक्तीची भावना जागवणारा आहे. १९४७ साली याच दिवशी भारताने ब्रिटिशांच्या जवळपास २०० वर्षांच्या गुलामगिरीतून मुक्तता मिळवली. हा दिवस केवळ एका तारखेसाठी महत्त्वाचा नाही, तर तो लाखो क्रांतिकारकांच्या बलिदानांचा, त्यागांचा आणि संघर्षांचा स्मरणदिन आहे. शाळा, महाविद्यालये, सरकारी कार्यालये, ग्रामीण भागापासून महानगरांपर्यंत सर्वत्र ध्वजारोहण, सांस्कृतिक कार्यक्रम आणि देशभक्तीपर गाणी ऐकू येतात.

पण या दिवसाच्या मागे अनेक रोचक रहस्ये आणि ऐतिहासिक तथ्ये दडलेली आहेत, जी फार कमी लोकांना माहीत आहेत. या लेखात आपण १५ ऑगस्टच्या इतिहासाचा, राजकीय पार्श्वभूमीचा आणि त्यामागच्या कमी-ज्ञात गोष्टींचा सखोल अभ्यास करू.

—

## **भारताचा स्वातंत्र्य संग्राम – एक झलक**

भारताचा स्वातंत्र्य संग्राम हा अचानक घडलेला प्रसंग नव्हता. तो शेकडो वर्षांच्या संघर्ष, लढाया आणि क्रांतिकारी हालचालींचा परिणाम होता. १८५७ च्या **पहिल्या स्वातंत्र्य संग्रामापासून** ते १९४७ च्या स्वातंत्र्य घोषणेपर्यंत अनेक टप्पे आले.

* **१८५७ चा सिपाही बंड** – स्वातंत्र्याची पहिली ठिणगी.
* **१८८५ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसची स्थापना** – एक संघटित राजकीय चळवळ सुरू झाली.
* **१९०५ ची बंगाल फाळणी** – ब्रिटिशांच्या “फोडा आणि राज्य करा” धोरणाला विरोध.
* **१९१९ चा जलियांवाला बाग हत्याकांड** – ब्रिटिशांच्या क्रौर्याचे उदाहरण.
* **१९३० चे मिठाचा सत्याग्रह** – गांधीजींचे अहिंसात्मक आंदोलन जागतिक पातळीवर प्रसिद्ध झाले.
* **१९४२ चे भारत छोडो आंदोलन** – स्वातंत्र्याची निर्णायक लढाई.

शेवटी, अनेक वर्षांच्या संघर्षानंतर १९४७ साली भारत स्वतंत्र झाला.

—

## **१. १५ ऑगस्टची तारीख कोणी ठरवली?**

बर्‍याच लोकांना वाटते की ही तारीख भारतीय नेत्यांनी निवडली, पण प्रत्यक्षात ही तारीख **लॉर्ड माउंटबॅटन** यांनी निश्चित केली होती.
माउंटबॅटन यांनी १५ ऑगस्ट निवडण्यामागे एक खास कारण होते — १५ ऑगस्ट १९४५ रोजी जपानने दुसऱ्या महायुद्धात मित्र राष्ट्रांसमोर आत्मसमर्पण केले होते. हा दिवस त्यांच्यासाठी विजयाचा आणि ऐतिहासिक आठवणींचा होता.

—

## **२. भारत आणि पाकिस्तान वेगळ्या तारखांना स्वतंत्र झाले**

भारताचा स्वातंत्र्य दिन **१५ ऑगस्ट** असला तरी पाकिस्तानने आपला स्वातंत्र्य दिन **१४ ऑगस्ट १९४७** रोजी साजरा केला. यामागे कारण म्हणजे सत्ता हस्तांतरणाची प्रक्रिया. माउंटबॅटन दोन्ही देशांच्या स्वातंत्र्य समारंभात उपस्थित राहू इच्छित होते. त्यामुळे पाकिस्तानचा कार्यक्रम एक दिवस आधी ठेवण्यात आला.

—

## **३. पहिल्या स्वातंत्र्य दिनी लाल किल्ल्यावर ध्वजारोहण झाले नाही**

आज आपण दरवर्षी १५ ऑगस्टला लाल किल्ल्यावर पंतप्रधानांच्या हस्ते तिरंगा फडकवताना पाहतो. पण १९४७ च्या पहिल्या स्वातंत्र्य दिनी पंडित नेहरूंनी संसद भवनाजवळील मोठ्या मैदानात ध्वजारोहण केले. लाल किल्ल्यावर पहिल्यांदा २६ जानेवारी १९५० रोजी प्रजासत्ताक दिनी ध्वजारोहण झाले.

—

## **४. राष्ट्रीय गीताचा पहिला अधिकृत वापर**

स्वातंत्र्याच्या रात्री **‘जन गण मन’** चे वादन झाले होते, पण त्यावेळी ते *राष्ट्रीय गीत* नव्हते. १९५० मध्ये भारताने अधिकृतपणे हे गीत राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले.

—

## **५. स्वतंत्र भारताला संविधान नव्हते**

१५ ऑगस्ट १९४७ रोजी आपल्याकडे स्वतःचे संविधान नव्हते. त्या वेळी देश **गव्हर्नमेंट ऑफ इंडिया ॲक्ट १९३५** या ब्रिटिश कायद्याने चालवला जात होता. आपले संविधान २६ जानेवारी १९५० रोजी लागू झाले, आणि त्याच दिवशी भारत प्रजासत्ताक बनला.

—

## **६. नेहरूंचे ‘Tryst with Destiny’ भाषण**

१४ ऑगस्ट १९४७ च्या मध्यरात्री पंडित नेहरूंनी **“Tryst with Destiny”** हे भाषण दिले. त्यांनी म्हटले — *”At the stroke of the midnight hour, when the world sleeps, India will awake to life and freedom.”* हे भाषण आकाशवाणीवरून प्रसारित झाले आणि जगभरातील लोकांनी ऐकले.

—

## **७. १५ ऑगस्टला इतर देशांचाही स्वातंत्र्य दिन**

ही तारीख फक्त भारतासाठीच नव्हे तर **दक्षिण कोरिया**, **उत्तर कोरिया**, **काँगो**, **बहरीन** यांसारख्या देशांसाठीही ऐतिहासिक आहे. योगायोगाने हे सर्व देश १५ ऑगस्टलाच स्वातंत्र्य साजरे करतात.

—

## **८. पहिले टपाल तिकीट**

स्वातंत्र्यानंतर भारताचे पहिले टपाल तिकीट **१५ ऑगस्ट १९४७** रोजी जारी झाले. त्यावर भारतीय ध्वज आणि ‘जय हिंद’ असा संदेश छापला होता.

—

## **९. दिल्लीतील आनंदाचा जल्लोष**

स्वातंत्र्याच्या दिवशी दिल्लीच्या रस्त्यांवर लाखो लोक जमले होते. लोकांनी एकमेकांना मिठ्या मारल्या, देशभक्तीची गाणी गायली, आणि भारत माता की जयच्या घोषणा दिल्या. त्या रात्री संपूर्ण दिल्ली दिव्यांनी उजळून निघाली होती.

—

## **१०. तिरंग्याचे प्रमाण आणि अर्थ**

आपल्या तिरंग्यातील:

* **केशरी रंग** – धैर्य आणि बलिदानाचे प्रतीक.
* **पांढरा रंग** – सत्य, शांतता आणि प्रामाणिकतेचे प्रतीक.
* **हिरवा रंग** – समृद्धीचे प्रतीक.
* **अशोक चक्र** – धर्म, न्याय आणि गतीचे प्रतीक.

—

## **११. विभाजनाची वेदना**

स्वातंत्र्याबरोबरच भारताला विभाजनाची वेदनादेखील मिळाली. भारत आणि पाकिस्तानमध्ये झालेल्या विभाजनामुळे लाखो लोक विस्थापित झाले, हजारो लोकांचे प्राण गेले. हा इतिहासातील एक वेदनादायी अध्याय आहे.

—

## **१२. पहिले पंतप्रधान आणि पहिले गव्हर्नर जनरल**

स्वातंत्र्यानंतर पंडित जवाहरलाल नेहरू भारताचे पहिले पंतप्रधान झाले, तर लॉर्ड माउंटबॅटन हे पहिले गव्हर्नर जनरल बनले.

—

## **१३. स्वातंत्र्य दिनाचे सध्याचे स्वरूप**

आज १५ ऑगस्टला पंतप्रधान लाल किल्ल्यावरून देशाला संबोधित करतात, तिरंगा फडकवतात, आणि संपूर्ण देशभर शाळा, महाविद्यालये, व सरकारी कार्यालयांमध्ये कार्यक्रम होतात.

—

## **१४. आंतरराष्ट्रीय पातळीवरील मान्यता**

भारताच्या स्वातंत्र्य घोषणेचे जगभर स्वागत झाले. अमेरिकेने, सोव्हिएत संघाने, ब्रिटनने आणि अनेक देशांनी भारताला स्वतंत्र राष्ट्र म्हणून मान्यता दिली.

—

## **१५. १५ ऑगस्टचे महत्त्व पुढच्या पिढ्यांसाठी**

हा दिवस फक्त सुट्टी किंवा औपचारिक कार्यक्रमासाठी नसून पुढच्या पिढ्यांना स्वातंत्र्याचा इतिहास, त्याग आणि संघर्ष सांगण्यासाठी आहे.