प्रस्तावना

शिक्षक आणि शिक्षकेतर कर्मचाऱ्यांच्या भविष्‍य निर्वाह निधी (General Provident Fund – GPF) व्यवस्थापनात एक लक्षणीय बदल करण्यात आला आहे. तंत्रज्ञानाच्या योग्य वापरामुळे आता GPF संबंधित सर्व महत्त्वाच्या प्रक्रिया आणि माहिती शालार्थ 2.0 प्रणालीवर डिजिटल स्वरूपात उपलब्ध आहेत. शिक्षणाधिकारी कार्यालयाच्या दिनांक 21 जुलै 2025 या सूचनेनुसार सन 2021–22, 2022–23, 2023–24 आणि 2024–25 या वर्षांच्या GPF स्लीप्स शालार्थ 2.0 मध्ये लाइव्ह करण्यात आलेल्या आहेत.

GPF स्लीप म्हणजे काय?

भविष्‍य निर्वाह निधी (GPF) स्लीप हे खातेदाराच्या खात्यातील वार्षिक व्यवहारांचे तपशीलवार अहवाल असते. यात मासिक कपाती, जमा, व्याज, शिल्लक रक्कम आणि एकूण निधीची सद्यस्थिती यांचा तपशील दिला जातो. या माहितीमुळे कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या खात्याची पारदर्शक माहिती घरबसल्या मिळू शकते.

शालार्थ 2.0 मधील नवीन सुविधा

शालार्थ 2.0 हे महाराष्ट्र शासनाद्वारे विकसित केलेले शैक्षणिक प्रशासकीय पोर्टल आहे. आता या पोर्टलवरून थेट GPF बॅलन्स पाहता येते, स्लीप डाउनलोड करता येतात आणि GPF परतावा तसेच अंतिम प्रदान प्रस्ताव ऑनलाईन सबमिट करता येतील. यामुळे शाळा आणि कर्मचारी कार्यालयामध्ये प्रत्यक्ष जाऊ न शकण्याच्या गरजेपासून मुक्त होतील.

• शालार्थ 2.0 लॉगिनवर प्रत्येक कर्मचाऱ्याचा GPF बॅलन्स उपलब्ध.
• GPF स्लीप थेट डाउनलोड करण्याची सोय.
• GPF परतावा व अंतिम प्रदान प्रस्ताव ऑनलाईन सादर करण्याची सुविधा.

शिक्षणाधिकारी कार्यालयाची कार्यवाही

अधिकृत सूचनेनुसार कार्यालयाने ऑनलाईन GPF लेखे अद्ययावत करण्याची सर्व प्रक्रिया पूर्ण केली आहे आणि सध्या कार्यालय पातळीवर सर्व शाळांच्या GPF स्लीप्स डाउनलोड करण्याची कार्यवाही सुरू आहे. डाउनलोड प्रक्रिया पूर्ण होताच सर्व शाळांना त्या स्लीप्स ई-मेलद्वारे पाठविण्यात येतील.

प्राप्त झाल्यावर शाळांनी त्या स्लीप्सच्या दोन प्रती काढून दोन स्वतंत्र फाईलमध्ये तयार कराव्यात आणि आवश्यक त्या स्वाक्षऱ्या करून कार्यालयास सादर कराव्यात. या फाईल्सचे नियोजन व सादरीकरण कशाप्रकारे करायचे याबद्दल पुढील सूचना वेळीच दिल्या जातील.

कर्मचाऱ्यांच्या चौकश्या व शाळांची जबाबदारी

सूचनेत स्पष्टपणे नमूद आहे की, “कोणत्याही कर्मचाऱ्याने GPF ची शिल्लक रक्कम विचारल्यास त्यास ती माहिती शाळेने उपलब्ध करून द्यावी; कर्मचाऱ्यांना शिक्षणाधिकारी कार्यालयात पाठवू नये.” या बदलाचा उद्देश म्हणजे शाळा पातळीवरच माहिती देऊन प्रशासनातील अनावश्यक गर्दी टाळणे आणि कर्मचाऱ्यांचा वेळ वाचवणे.

GPF परतावा आणि अंतिम प्रदान प्रस्ताव — ऑनलाईन प्रक्रिया

पूर्वी GPF परतावा किंवा अंतिम प्रदान प्रस्ताव सादर करताना अनेक कागदपत्रे आणि प्रत्यक्ष उपस्थिती आवश्यक होत असे. आता ही संपूर्ण प्रक्रिया शालार्थ 2.0 पोर्टलद्वारे ऑनलाईन केली जाईल. त्यामुळे अर्जदारांना शाळा किंवा कार्यालयामध्ये बारकाईने कागदपत्रांसह उभे राहावे लागणार नाही.

ऑनलाईन प्रक्रियेत खालील सुविधांचा समावेश असेल:

• GPF परतावा अर्ज ऑनलाईन भरता येणार.
• अंतिम प्रदान प्रस्ताव डिजिटल पद्धतीने सादर करती येणार.
• स्लीप्स व शिल्लक रक्कम आगाऊ पडताळणी घरबसल्या करता येणार.

शिक्षक व कर्मचाऱ्यांसाठी प्रत्यक्ष फायदे

या डिजिटलीकरणामुळे अनेक प्रत्यक्ष फायदे उमटतील. खालील तक्ता किंवा मुद्दे याचे स्पष्टीकरण देतात:

1. वेळ व श्रम बचत: शाळा व कर्मचारी यांना कार्यालयात जाऊन स्लीप मिळवण्याची गरज नाही.
2. वास्तविक व अचूक माहिती: शालार्थ 2.0 मधील नोंदीमुळे चुकीचे व्यवहार किंवा नोंदी कमी होतात.
3. पारदर्शकता: प्रत्येक व्यवहाराची डिजिटल नोंद असल्याने विश्वासार्हता वाढते.

शाळांसाठी सूचना — काय करावे व काय टाळावे

काय करावे:

• शालार्थ 2.0 मध्ये नियमितपणे लॉगिन करून GPF बॅलन्स तपासा.
• GPF स्लीप डाउनलोड केल्यानंतर त्याच्या दोन प्रती काढून फायली तयार कराव्यात.
• संबंधित कर्मचाऱ्यांच्या स्वाक्षऱ्या करून कार्यालयास सादर कराव्यात.
• कर्मचाऱ्यांना शाळेतच त्यांच्या GPF शी संबंधित माहिती द्यावी.

काय टाळावे:

• कर्मचारी किंवा शिक्षकांना शिक्षणाधिकारी कार्यालयात न पाठवणे.
• जुन्या ऑफलाइन पद्धतीने स्लीप किंवा परतावा मागवणे.
• पडताळणी न करता फाईल सादर करणे.

डिजिटल प्रशासनाचे महत्त्व व भविष्यातील सुधारणा

शालार्थ 2.0 द्वारे GPF प्रक्रिया ऑनलाईन केल्याने महाराष्ट्रातील शैक्षणिक प्रशासन अधिक सक्षम आणि पारदर्शक बनेल. भविष्यात या प्लॅटफॉर्ममध्ये आणखी सुविधा जसे की ऑनलाईन पगार प्रमाणपत्र, LTC/TA बिल सबमिशन व सर्व्हिस बुकचे डिजिटल रूप उपलब्ध करून देण्याचे अपेक्षित आहे.

महत्वाची घोषणा

“यापुढे GPF स्लीप किंवा शिल्लक रक्कम या कारणासाठी कोणताही शिक्षक किंवा शिक्षकेतर कर्मचारी शिक्षण निरीक्षक कार्यालयात जाणार नाही.”

ही घोषणा डिजिटल प्रशासनाच्या दृढ प्रतिकात्मक बदलाचे प्रतिबिंब आहे. आता कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या आर्थिक व्यवहारांबद्दल अधिक नियंत्रण व सोयीस्कर पद्धत लाभेल.

समारोप

दिनांक 21 जुलै 2025 च्या सूचनेनुसार GPF संबंधित सर्व महत्त्वाच्या बाबी शालार्थ 2.0 मध्ये सुलभ व पारदर्शक पद्धतीने उपलब्ध करून देण्यात आल्या आहेत. यामुळे शाळा व कर्मचारी यांच्या दैनंदिन कामात लक्षणीय सुगमता तसेच प्रशासकीय भार कमी होईल. सर्व शाळांनी ही सूचना गांभीर्याने घेऊन पुढील सूचना व ई-मेल्स नियमित तपासाव्यात.