लेक लाडकी योजना : महाराष्ट्रातील मुलींसाठी ₹1,01,000 आर्थिक मदत आणि शिक्षण संधी

लेक लाडकी योजना: महाराष्ट्र शासन

महाराष्ट्र शासनाची ‘लेक लाडकी’ योजना मुलींच्या सक्षमीकरणासाठी आणि त्यांच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी उचललेले एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. ही योजना पूर्वीच्या ‘माझी कन्या भाग्यश्री’ योजनेची सुधारित आवृत्ती असून १ एप्रिल २०२३ पासून अधिक प्रभावी पद्धतीने लागू झाली आहे.

परिचय

या योजनेचा उद्देश मुलींच्या जन्मापासून ते शिक्षण आणि सामाजिक सक्षमीकरणापर्यंत प्रत्येक टप्प्यावर आर्थिक मदत देऊन त्यांना सक्षम करणे आहे. योजना केवळ आर्थिक लाभ पुरवण्यापुरती मर्यादित नाही तर लिंग समानता, शैक्षणिक प्रगती आणि सामाजिक बदल घडवण्याचे धोरणात्मक उद्दिष्ट साधते.

१. योजनेची ध्येय आणि उद्दिष्टे

‘लेक लाडकी’ योजनेची उद्दिष्टे फक्त आर्थिक सहाय्यपुरती मर्यादित नसून मुलींच्या सर्वांगीण विकासासाठी एक समग्र आराखडा सादर करतात. योजनेतून मिळणारी प्रमुख ध्येये खालीलप्रमाणे आहेत:

लिंग गुणोत्तर सुधारणा: मुलींच्या जन्मास प्रोत्साहन देऊन समाजात सकारात्मक दृष्टिकोन निर्माण करणे.
शिक्षणाला चालना देणे: शाळेतील गळती कमी करून मुलींच्या शैक्षणिक पाया भक्कम करणे.
आरोग्य आणि पोषण सुधारणे: मुलींचा मृत्यूदर कमी करणे आणि कुपोषण टाळणे.
बालविवाह रोखणे: मुलींचे शिक्षण पूर्ण होण्यासाठी आर्थिक पाठबळ देणे.
सर्वांसाठी शिक्षण: शाळाबाह्य मुलींचे प्रमाण शून्यावर आणणे.

२. पात्रता आणि लाभार्थी निकष

योजनेचा लाभ फक्त गरजू आणि पात्र कुटुंबांपर्यंत पोहोचावा यासाठी स्पष्ट निकष निश्चित केले आहेत. पात्रतेचे मुख्य निकष खालीलप्रमाणे आहेत:

२.१ पात्र कुटुंबे

कुटुंबाचे पिवळे किंवा केशरी शिधापत्रिकाधारक असावे.
कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न ₹1,00,000/- पेक्षा कमी असणे आवश्यक आहे.

२.२ लाभार्थी मुलीसाठी निकष

लाभार्थी मुलीचा जन्म १ एप्रिल २०२३ रोजी किंवा त्यानंतर झालेला असावा.
लाभार्थी मुलगी आणि कुटुंब महाराष्ट्राचे रहिवासी असणे बंधनकारक आहे.

२.३ कौटुंबिक रचनेच्या अटी

एक कुटुंबातील पहिली किंवा दुसरी मुलगी योजनेत पात्र असेल.
जुळ्या मुलींचा जन्म झाल्यास दोघींनाही स्वतंत्र लाभ मिळेल.
दुसऱ्या मुलीसाठी अर्ज करताना पालकांनी कुटुंब नियोजन शस्त्रक्रियेचे प्रमाणपत्र सादर करणे अनिवार्य आहे.

३. आर्थिक लाभाचे स्वरूप आणि टप्पे

योजनेअंतर्गत मुलीला जन्मापासून ते वय १८ वर्षांपर्यंत विविध टप्प्यांवर आर्थिक मदत मिळेल. एकूण लाभ ₹1,01,000/- खालीलप्रमाणे विभागला आहे:

टप्पा	रक्कम
जन्मानंतर	₹5,000
इयत्ता पहिली प्रवेश	₹6,000
इयत्ता सहावी प्रवेश	₹7,000
इयत्ता अकरावी प्रवेश	₹8,000
वय १८ वर्षे पूर्ण झाल्यावर	₹75,000
एकूण लाभ	₹1,01,000

४. अर्ज प्रक्रिया आणि आवश्यक कागदपत्रे

अर्ज प्रक्रिया सोपी ठेवण्यात आली आहे, ज्यामध्ये मुख्य संपर्क बिंदू अंगणवाडी सेविका आहे. अर्ज प्रक्रियेची स्टेप-बाय-स्टेप माहिती खाली दिली आहे:

मुलीच्या जन्मानंतर स्थानिक ग्रामपंचायत किंवा नगरपालिका कार्यालयात नोंदणी करणे.
विहित नमुन्यातील अर्ज भरून अंगणवाडी सेविकेकडे सादर करणे.
अंगणवाडी सेविका अर्ज ऑनलाइन नोंदणीसाठी पाठवेल.
अर्ज सादर करण्याची अंतिम मुदत दरवर्षी ३१ डिसेंबर.

४.१ आवश्यक कागदपत्रे

तहसीलदाराचे उत्पन्न प्रमाणपत्र (₹1 लाखापेक्षा कमी).
लाभार्थी मुलीचे आधार कार्ड.
पालकांचे आधार कार्ड.
बँक पासबुकची प्रत.
पिवळे किंवा केशरी रेशन कार्ड.
कुटुंब नियोजन शस्त्रक्रियेचे प्रमाणपत्र (अटी लागू असल्यास).
शाळेचा बोनाफाईड दाखला.
स्व-घोषणापत्र (18 वर्षे पूर्ण झाल्यावर).
मतदार यादीत नावाचा पुरावा (अंतिम लाभासाठी).

५. निष्कर्ष आणि धोरणात्मक विचार

‘लेक लाडकी’ योजना ही मुलींचे शिक्षण, आरोग्य आणि सामाजिक सक्षमीकरण सुनिश्चित करणारी दूरदृष्टी योजना आहे. योजनेची यशस्वी अंमलबजावणी अंगणवाडी सेविका, माहिती प्रसार आणि परिणाम-आधारित देखरेख या बाबींवर अवलंबून आहे. योग्य माहिती आणि वेळेवर अर्ज केल्यास प्रत्येक पात्र कुटुंब या योजनेचा पूर्ण लाभ घेऊ शकते.

तुमच्या मुलीच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी ‘लेक लाडकी’ योजनेत अर्ज करण्यास आजच सुरुवात करा!