निकोला टेस्ला: आधुनिक जगाला आकार देणाऱ्या बुद्धिमत्तेची सत्यकथा

निकोला टेस्ला: तुमच्या आधुनिक जगाला आकार देणाऱ्या अलौकिक बुद्धिमत्तेची धक्कादायक सत्यकथा

आपण वाय-फाय, वायरलेस चार्जिंग आणि घरात येणारी वीज यांसारख्या आधुनिक तंत्रज्ञानाला गृहीत धरतो. पण या सर्व कल्पनांमागे असलेल्या एकाच नावाच्या प्रतिभावंताची कहाणी आपल्याला माहीत नसते — तो म्हणजे निकोला टेस्ला.

परिचय: तुमच्या आधुनिक जगामागील अलौकिक बुद्धिमत्ता

निकोला टेस्ला हे नाव आधुनिक जगाच्या मूलभूत रचनेत गुंफलेले आहे. त्यांनी AC वीज प्रणाली, वायरलेस तंत्रज्ञान, आणि रेडिओ लहरींचा शोध लावून मानवतेला नवीन युगात नेले. परंतु त्यांचे जीवन यशाइतकंच संघर्षांनी भरलेले होते. चला, त्या संघर्षामागील सत्य जाणून घेऊया.

१. आम्ही ओळखत असलेला महान संशोधक प्रत्यक्षात एक निर्दयी उद्योगपती होता

थॉमस एडिसन आणि निकोला टेस्ला यांच्यातील संघर्ष हा विज्ञानाच्या दोन भिन्न तत्त्वज्ञानांमधील युद्ध होता. एडिसन हा भांडवलशाही विज्ञानाचा प्रतीक होता — ज्याला नफा महत्त्वाचा होता. टेस्ला मात्र ज्ञानासाठी, मानवतेच्या प्रगतीसाठी जगला.

एडिसनने वीजव्यवस्थेचा व्यवसायीकरण केला; टेस्लाने ती सर्वांसाठी मोफत करण्याचे स्वप्न पाहिले. हा संघर्ष फक्त दोन माणसांचा नव्हता — तो होता दोन विचारसरणींची टक्कर.

२. प्रवाहांचे युद्ध: एक क्रूर प्रचार मोहीम

टेस्लाच्या अल्टरनेटिंग करंट (AC) विरुद्ध एडिसनच्या डायरेक्ट करंट (DC) मध्ये सुरु झालेले युद्ध हे विज्ञानाच्या इतिहासातील सर्वात मोठे “करंट वॉर” होते.

एडिसनने लोकांमध्ये AC बद्दल भीती निर्माण करण्यासाठी सार्वजनिक ठिकाणी प्राण्यांना विजेचा झटका दिला — अगदी एका हत्तीपर्यंत! त्याने “इलेक्ट्रिक चेअर” देखील AC वर चालणारी बनवली, जेणेकरून लोकांच्या मनात AC म्हणजे मृत्यू असे प्रतिमान तयार व्हावे.

पण १८९३ मध्ये शिकागोच्या जागतिक मेळ्यात टेस्लाने AC विजेने एक लाख बल्ब उजळवून दाखवले आणि इतिहासाचा प्रवाह बदलला.

३. तो अब्जाधीश झाला, आणि मग त्याने करार फाडून टाकला

टेस्लाने वेस्टिंगहाऊस कंपनीसोबत असा करार केला होता की प्रत्येक हॉर्सपॉवर विजेमागे त्याला $2.50 मिळतील. हा करार त्याला अब्जाधीश बनवू शकला असता. परंतु जेव्हा कंपनी दिवाळखोरीच्या उंबरठ्यावर आली, तेव्हा टेस्लाने निःसंकोचपणे करार फाडून टाकला.

त्याचे शब्द इतिहासात कोरले गेले — मी पैशासाठी नाही, तर मानवतेसाठी काम करतो. ही कृती त्याच्या निस्वार्थ विचारसरणीचे सर्वोच्च उदाहरण आहे.

४. वॉर्डनक्लिफ टॉवर: मोफत उर्जेचे स्वप्न आणि एक प्रश्न

टेस्लाचे सर्वात महान स्वप्न होते — संपूर्ण जगाला मोफत, वायरलेस वीज देणे. त्यासाठी त्याने न्यूयॉर्कमध्ये वॉर्डनक्लिफ टॉवर उभारला. त्याला जे.पी. मॉर्गन यांचा निधी मिळाला, पण जेव्हा मॉर्गनने विचारले, Where do we put the meter? — म्हणजे, “लोकांकडून पैसे कसे घेणार?” टेस्लाकडे त्याचे उत्तर नव्हते.

या एका प्रश्नाने त्याचे स्वप्न उद्ध्वस्त झाले. मॉर्गनने निधी थांबवला आणि अखेरीस टॉवर पाडण्यात आला. टेस्लाचे मोफत उर्जेचे स्वप्न भांडवलशाहीने गिळले.

५. त्याचे शोध चोरले गेले, आणि नोबेल पारितोषिकही

टेस्लाने रेडिओचा शोध लावला आणि पेटंट घेतले होते. पण गुग्लिएल्मो मार्कोनीने त्याच तंत्रज्ञानाचा वापर करून अटलांटिक ओलांडला आणि “रेडिओचा जनक” म्हणून प्रसिद्ध झाला. १९०९ मध्ये नोबेल पारितोषिक मार्कोनीला देण्यात आले, आणि टेस्लाचे पेटंट रद्द केले गेले.

पण १९४३ मध्ये, टेस्लाच्या मृत्यूनंतर अमेरिकन न्यायालयाने इतिहास दुरुस्त केला आणि रेडिओचे पेटंट अधिकृतपणे टेस्लाच्या नावावर केले.

६. AC आणि DC वीज: नेमका फरक काय?

प्रस्तावना

आपण दररोज वापरत असलेली वीज मुख्यतः दोन प्रकारांची असते — AC (अल्टरनेटिंग करंट) आणि DC (डायरेक्ट करंट). त्यांच्यातील फरक समजून घेणे हे विजेचे मूळ विज्ञान समजण्याचे पहिले पाऊल आहे.

DC (डायरेक्ट करंट)

DC वीज नेहमी एकाच दिशेने वाहते — अगदी सरळ रेषेत वाहणाऱ्या पाण्यासारखी. ती बॅटरी, इन्व्हर्टर किंवा लहान उपकरणांमध्ये वापरली जाते.

लांब अंतरावर नेल्यास DC मध्ये ऊर्जेचा मोठा अपव्यय होतो, म्हणून ती मोठ्या वीजजाळ्यासाठी योग्य नाही.

AC (अल्टरनेटिंग करंट)

AC वीज सतत आपली दिशा बदलत असते. ती उच्च दाबाने प्रवाहित होते, ज्यामुळे ती लांब अंतरावर कमी नुकसानीसह पोहोचते. म्हणूनच आपल्या घरातील आणि उद्योगातील वीज पुरवठा AC स्वरूपात असतो.

AC विरुद्ध DC: तुलना तक्ता

गुणधर्म	डायरेक्ट करंट (DC)	अल्टरनेटिंग करंट (AC)
प्रवाहाची दिशा	एकाच दिशेने वाहतो	सतत दिशा बदलतो (पुढे-मागे)
उदाहरण	बॅटरी, इन्व्हर्टर	घरातील वीजपुरवठा
ऊर्जेचा अपव्यय	जास्त	कमी
लांब अंतरावर कार्यक्षमता	खूप कमी	खूप जास्त

टेस्लाने AC तंत्रज्ञानाच्या आधारे नायगारा फॉल्स येथे पहिलं पॉवर स्टेशन उभारलं, आणि ३५ किलोमीटर दूर वीज पोहोचवून दाखवली — हेच त्याच्या तंत्रज्ञानाचे सामर्थ्य होतं.

निष्कर्ष: काळाच्या पुढे असलेली एक वारसा

निकोला टेस्ला हा असा मनुष्य होता ज्याने मानवतेच्या सेवेसाठी विज्ञानाचा उपयोग केला. त्याचे आयुष्य भांडवलशाहीने दबले, पण त्याचे विचार अमर राहिले.

त्याच्या शेवटच्या दिवसांत तो एकाकी आणि गरीब होता, पण आज आपण वापरत असलेले प्रत्येक इलेक्ट्रॉनिक उपकरण, वाय-फाय, वायरलेस चार्जिंग — हे सर्व त्याच्याच विचारांचे प्रतिबिंब आहे.

विचार करा, जर टेस्लाचे मोफत उर्जेचे स्वप्न साकार झाले असते — तर आज आपले जग किती वेगळे दिसले असते?