१. सर्वात मोठा बदल: मोबाईल नंबरशिवाय आधार वापरा (चेहरा प्रमाणीकरण)

या नवीन बीटा ॲपमधील Face Authentication हे वैशिष्ट्य अनेकांचे जीवन बदलू शकते. आता लोकांना आधारशी लिंक केलेला मोबाईल नंबर नसतानाही — फक्त चेहरा स्कॅन करून — ॲपमध्ये लॉगिन करता येते. हा सोपा, जलद आणि समावेशक मार्ग डिजिटल सेवांना अधिक सुलभ बनवतो.

हे कसे काम करते — चार सोपे टप्पे

1. ॲप उघडा आणि लॉगिन पर्यायात “नोंदणीकृत नसलेल्या मोबाईल नंबर” (Different mobile number) निवडा.
2. ॲप तुमच्या फोनमधील सिम (SIM 1/ SIM 2) तपासेल — एक स्वयंचलित मेसेज पाठवून सिम व्हेरिफिकेशन केले जाईल (रिचार्ज सक्रिय असणे आवश्यक, पण पैसे कापले जात नाहीत).
3. कॅमेरा उघडा आणि चेहरा स्कॅन करा — चष्मा/टोपी काढून अचूक स्कॅनसाठी मदत होते.
4. कॅमेरासमोर दोन-तीन वेळा डोळे मिचकावून ते पुष्टी करा — आणि तुम्ही लॉगिन.

टीप: बायोमेट्रिक्स लॉक/अनलॉकसाठी सध्या रजिस्टर्ड मोबाईल नंबरवरून येणारा OTP आवश्यक आहे — त्यामुळे काही उच्च-जोखीम क्रियांसाठी जुना मार्ग थोडा सुरक्षित ठेवला आहे.

२. तुमच्या माहितीवर तुमचे नियंत्रण: स्मार्ट आणि निवडक शेअरिंग

पूर्वी ओळखीच्या कारणासाठी फोटोकॉपी देणे ही सामान्य गोष्ट होती — पण त्यात अनावश्यक माहितीही सामील व्हायची. या ॲपमध्ये “निवडक शेअरिंग” (Selective Sharing) हे वैशिष्ट्य आहे ज्यामुळे तुम्ही फक्त आवश्यक माहितीच शेअर करू शकता.

शेअरिंगचे विकल्प

• QR कोड स्कॅन: रेशन दुकान, विमानतळ किंवा सरकारी कार्यालयात QR दाखवून आवश्यक माहिती त्वरित शेअर करा.
• डिजिटल शेअरिंग: पासवर्ड-प्रोटेक्टेड ZIP फाईल बनवा आणि WhatsApp/ईमेलद्वारे शेअर करा.

निवडक शेअरिंग म्हणजे काय?

तुम्ही ठरवाल की कोणती माहिती देय — फक्त नाव व पत्ता, किंवा फक्त ओळखीनुसार आवश्यक घटक. शेअर करण्यापूर्वी ॲप आपल्याला एक प्रिव्ह्यू दाखवते ज्यातून तुम्ही खात्री करू शकता की कोणती माहिती शेअर होणार आहे.

३. संपूर्ण कुटुंबासाठी एकच ॲप (Family Aadhaar Management)

आता एका व्यक्तीच्या फोनमध्येच कुटुंबातील पाच सदस्यांचे आधार प्रोफाइल जोडून व्यवस्थापन करता येते. हे वृद्ध, लहान मुलं किंवा इतर अवलंबून असलेल्या सदस्यांसाठी खूप उपयुक्त ठरेल.

• एकाच प्रोफाइलमधून दुसऱ्या प्रोफाइलवर सहज स्विच करा.
• फिजिकल कार्ड न बाळगता ओळख दाखवा.
• प्रत्येक सदस्यासाठी स्वतंत्र परवानग्या सेट करा — कोणती माहिती शेअर करायची हे ठरवा.

४. सुरक्षा: प्रमाणीकरण इतिहास (Authentication History)

सुरक्षेच्या दृष्टीने हे एक दुर्मीळ पण अत्यंत उपयुक्त वैशिष्ट्य आहे. तुम्हाला कधी, कुठे आणि कोणत्या पद्धतीने तुमच्या आधारचा वापर झाला हे सर्व नोंदवले जाईल — फेस, OTP किंवा बायोमेट्रिकद्वारे झालेले प्रमाणीकरण सर्वाचं इतिहास ॲपमध्ये उपलब्ध राहिलं.

५. भविष्यातील अपडेट्स आणि काय अपेक्षित आहे

आता हे ॲप बीटा अवस्थेत आहे. UIDAI आणि सरकार भविष्यात आणखी फायदेशीर सुविधा जोडण्याची तयारी करत आहे — उदा. थेट ॲपमधून मोबाईल नंबर अपडेट करणे (घरबसल्या) हे सर्वाधिक अपेक्षित वैशिष्ट्य आहे. परंतु अशा सुविधांसाठी सखोल सुरक्षा चाचण्या आवश्यक आहेत, ज्यामुळे गैरवापर रोधता येईल.

सरकारने काय सुधारायला हवे — काही सुचना

1. ऑनबोर्डिंगवर विशेष लक्ष: वृद्ध आणि डिजिटली अडचणी असणाऱ्यांसाठी सोपे ट्युटोरियल आणि सहाय्यक सेवा.
2. डाटा मिनिमायझेशनची स्पष्ट धोरणे आणि ट्रान्सपरन्सी रिपोर्ट्स प्रकाशित करणे.
3. तृतीय पक्ष अ‍ॅक्सेससाठी कठोर API नियंत्रणे आणि वेळोवेळी सुरक्षा ऑडिट्स.
4. ऑन-डिव्हाइस प्रोसेसिंग जिथे शक्य असेल तेथे गोपनीयता वाढविणे (जसे चेहरा मॉडेल्स लोकल स्टोरेजमध्ये राहणे).

निष्कर्ष

साध्या भाषेत सांगायचे म्हणजे, हे नवीन आधार ॲप नागरिकांना त्यांच्या डिजिटल ओळखीचा खरा मालक बनवते. फेस ऑथेंटिकेशन, स्मार्ट शेअरिंग आणि कौटुंबिक व्यवस्थापनाने डिजिटल समावेश आणि गोपनीयतेच्या तत्त्वांना बल दिला आहे. हे बीटा टप्प्यात आहे, परंतु भविष्यात हे बदल आणखी खोलवर आणि व्यापक असतील — आणि कदाचित फिजिकल आधार कार्डची गरज हळूहळू कमी होऊ लागेल.

तुम्हाला काय वाटते? सरकारने या ॲपमध्ये आणखी कोणती वैशिष्ट्ये जोडली पाहिजेत किंवा कोणत्या गोष्टींवर अधिक सुरक्षा लक्ष देणे आवश्यक आहे? खालील कमेंट विभागात आपले विचार नोंदवा.