तुमचे नाव आता प्रत्येक कॉलवर दिसणार: भारताच्या नवीन CNAP प्रणालीबद्दल तुम्हाला माहिती नसलेल्या ५ महत्त्वाच्या गोष्टी

CNAP प्रणालीबद्दल ५ महत्त्वाच्या गोष्टी

तुमचे नाव आता प्रत्येक कॉलवर दिसणार: भारताच्या नवीन CNAP प्रणालीबद्दल तुम्हाला माहिती नसलेल्या ५ महत्त्वाच्या गोष्टी

१.० परिचय: अनोळखी कॉल्सच्या पलीकडे

आपल्या सर्वांनाच अनोळखी नंबरवरून येणाऱ्या कॉल्सचा अनुभव आहे. असा कॉल आल्यावर मनात पहिला प्रश्न येतो, “हा कोण आहे?” किंवा “उचलावा की नाही?” या अनिश्चिततेमुळे आपण अनेकदा महत्त्वाचे कॉल्सही टाळतो. आतापर्यंत, या समस्येवर तोडगा म्हणून आपण ‘ट्रूकॉलर’ (Truecaller) सारख्या थर्ड-पार्टी ॲप्सवर अवलंबून होतो. पण या ॲप्समधील माहिती लोकांकडून गोळा केलेली (crowd-sourced) असल्याने ती नेहमीच अचूक नसते आणि गोपनीयतेचे (privacy) प्रश्नही निर्माण होतात.

हीच समस्या मुळापासून सोडवण्यासाठी भारत सरकारने एक नवीन प्रणाली आणली आहे – CNAP (Calling Name Presentation). ही प्रणाली तुमच्या फोनवर येणाऱ्या प्रत्येक कॉलची ओळख पटवण्याची पद्धत कायमची बदलणार आहे. पण ही प्रणाली जशी दिसते, त्यापेक्षा खूप वेगळी आहे. चला तर मग, या नवीन प्रणालीबद्दलच्या पाच महत्त्वाच्या गोष्टी जाणून घेऊया ज्या तुम्हाला कदाचित माहिती नसतील.

२.० मुद्दा १: हे ॲप नाही, तर थेट तुमच्या नेटवर्कमध्ये बसवलेली प्रणाली आहे

सर्वात मोठा गैरसमज म्हणजे CNAP हे एखादे नवीन सरकारी ॲप असेल जे आपल्याला इन्स्टॉल करावे लागेल. पण वस्तुस्थिती यापेक्षा वेगळी आहे. CNAP हे कोणतेही ॲप नसून, ही एक नेटवर्क-स्तरीय सुविधा आहे जी जिओ (Jio), एअरटेल (Airtel), आणि व्होडाफोन-आयडिया (Vodafone Idea) सारख्या सर्व दूरसंचार कंपन्या थेट त्यांच्या नेटवर्कमध्ये लागू करतील.

याचे दोन मोठे आणि महत्त्वाचे परिणाम आहेत:

1. ही सुविधा वापरण्यासाठी तुम्हाला इंटरनेटची गरज लागणार नाही. कॉल तुमच्या नेटवर्कवरून येत असल्याने, नाव दाखवण्याची प्रक्रिया नेटवर्क स्तरावरच पूर्ण होईल.

2. कॉलरचे नाव कोणत्याही गर्दीतून गोळा केलेल्या (crowd-sourced) डेटाबेसमधून नाही, तर थेट दूरसंचार कंपनीच्या अधिकृत माहितीमधून घेतले जाईल.

थर्ड-पार्टी ॲप्सवरील अवलंबित्व कमी करून थेट नेटवर्कमध्येच एक विश्वासार्ह प्रणाली तयार करणे, हे या बदलामागील एक मोठे आणि महत्त्वाचे पाऊल आहे. हा बदल म्हणजे केवळ तंत्रज्ञानातील बदल नाही, तर तुमच्या वैयक्तिक माहितीवर आणि कॉलिंगच्या अनुभवावर कोणाचे नियंत्रण आहे, यात होणारे एक मोठे स्थित्यंतर आहे.

३.० मुद्दा २: तुमचे नाव ‘Truecaller’ नाही, तर तुमचे सरकारी ओळखपत्र ठरवणार

CNAP प्रणालीचा सर्वात महत्त्वाचा आणि प्रभावी भाग म्हणजे कॉलरचे नाव कुठून येणार आहे. हे नाव तुम्ही किंवा तुमच्या मित्रांनी ठेवलेले टोपणनाव नसेल. त्याऐवजी, सिम कार्डची नोंदणी करताना तुम्ही KYC (Know Your Customer) साठी जे नाव दिलेले आहे, तेच नाव प्रत्येक कॉलवर दिसेल.

यामुळे कॉलरच्या ओळखीला एक प्रकारची सरकारी सत्यता (authenticity) मिळेल. पण याचे काही अनपेक्षित परिणामही होऊ शकतात. उदाहरणार्थ, जर सिम कार्ड तुमच्या वडिलांच्या किंवा कुटुंबातील दुसऱ्या सदस्याच्या नावावर असेल, तर कॉल तुम्ही करत असला तरीही त्यांचेच नाव स्क्रीनवर दिसेल. तसेच, सिम घेताना दिलेले जुने किंवा पूर्ण औपचारिक नाव दिसू शकते. हा बदल म्हणजे कॉलिंगच्या जगात सत्यापित ओळखीच्या दिशेने एक मोठे स्थित्यंतर आहे.

४.० मुद्दा ३: ही सुविधा सर्वांना एकाच वेळी मिळणार नाही

अनेकांना वाटेल की ही नवीन सरकारी प्रणाली भारतातील सर्व मोबाईल वापरकर्त्यांसाठी एकाच वेळी सुरू होईल. पण हे खरे नाही. सुरुवातीच्या टप्प्यात, CNAP सुविधा फक्त 4G आणि 5G नेटवर्कवरच काम करेल.

याचा थेट परिणाम म्हणजे, भारतात आजही असलेले जवळपास २० कोटी 2G वापरकर्ते या सुविधेपासून वंचित राहतील. जुन्या 2G नेटवर्कमध्ये ही प्रणाली चालवण्यासाठी आवश्यक तांत्रिक क्षमता नाही. यामुळे कॉल सुरक्षेच्या बाबतीत एक तात्पुरती “डिजिटल दरी” निर्माण होऊ शकते, जिथे आधुनिक नेटवर्क वापरणाऱ्यांना अधिक सुरक्षा मिळेल, पण बेसिक फोन वापरणारे मागे राहतील. ही एक अशी मर्यादा आहे ज्याबद्दल अनेकांना माहिती नाही.

५.० मुद्दा ४: तुम्हाला तुमचे नाव लपवण्याचा पर्याय मिळेल

तुमचे KYC नाव प्रत्येक अनोळखी व्यक्तीला दिसेल, या कल्पनेने अनेकांना गोपनीयतेची (privacy) चिंता वाटू शकते. सरकारने या समस्येची दखल घेतली आहे. CNAP सुविधा सर्व पात्र वापरकर्त्यांसाठी आपोआप सुरू (default on) होणार असली तरी, ज्यांना आपले नाव इतरांना दाखवायचे नाही, त्यांच्यासाठी एक पर्याय उपलब्ध असेल.

ज्या व्यक्तींना आपले नाव कॉल्सवर दिसू नये असे वाटते, ते आपल्या दूरसंचार कंपनीकडे (telecom operator) संपर्क साधून ही सुविधा बंद करण्याची (opt-out) विनंती करू शकतात. सुरक्षा आणि वैयक्तिक गोपनीयता यांच्यात संतुलन साधण्याच्या दृष्टीने हा एक अत्यंत महत्त्वाचा पर्याय आहे.

६.० मुद्दा ५: ही भविष्यातील योजना नाही, याची सुरुवात आधीच झाली आहे

CNAP ही केवळ एक सरकारी घोषणा किंवा भविष्यातील योजना नाही, तर यावर प्रत्यक्ष काम सुरू झाले आहे. या प्रणालीची चाचणी (pilot program) देशातील काही भागांमध्ये आधीच सुरू झाली आहे. उदाहरणार्थ, व्होडाफोन-आयडियाने (Vodafone Idea) हरियाणा सर्कलमध्ये याची चाचणी सुरू केली आहे आणि रिलायन्स जिओ (Reliance Jio) सुद्धा लवकरच सर्व कॉल्ससाठी याचा विस्तार करणार आहे.

यासोबतच, सरकारने सर्व दूरसंचार कंपन्यांना ही प्रणाली देशभरात लागू करण्यासाठी ३१ मार्च, २०२६ ही अंतिम मुदत दिली आहे. यावरून हे स्पष्ट होते की ही एक निश्चित आणि वेळेनुसार पुढे जाणारी प्रक्रिया आहे, केवळ एक कागदावरील प्रस्ताव नाही.

७.० निष्कर्ष: कॉलिंगच्या अनुभवात एक नवीन पर्व

CNAP प्रणाली हा भारतातील दूरसंचार क्षेत्रातील पारदर्शकता आणि सुरक्षिततेच्या दिशेने एक मोठा बदल आहे. फसवणूक, स्पॅम आणि अनोळखी कॉल्समुळे होणारा त्रास कमी करणे हे या प्रणालीचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. जरी याला काही मर्यादा असल्या तरी, ही प्रणाली यशस्वी झाल्यास आपला कॉलिंगचा अनुभव अधिक सुरक्षित आणि विश्वासार्ह होईल यात शंका नाही.

थोडक्यात, CNAP आपल्या फोनवरील अनोळखी नंबरच्या समस्येचे उत्तर थेट सरकारी आणि दूरसंचार स्तरावर देत आहे, ज्यामुळे थर्ड-पार्टी ॲप्सची मक्तेदारी संपुष्टात येऊ शकते.

आता तुमच्यासाठी एक विचार करायला लावणारा प्रश्न: कॉलिंगमधील ही वाढीव पारदर्शकता आपल्या सुरक्षिततेसाठी अधिक महत्त्वाची आहे की आपल्या गोपनीयतेच्या अधिकारासाठी?

“`